Мұражайтану
Оқу әдістемелер
Мұражайтану пәнінен оқу әдістемелік кешен
Мұражайтану пәнінен оқу әдістемелік кешен
І. Алғы сөз
Қазақ жері - ұлы өркениеттің бастау жері. Ұлы далада әлемді өзінің өркениетімен, мәдениетімен, өнерімен, тарихымен таң қалдырған, ер жүректігімен, батылдығымен, батырлығымен, жарты әлемді бағындарған ұлы халық мекен еткен. Бұл-қазақ халқы. Осындай ұлы өркениет иесі болған қазақ халқының болмыс-бітімін, асыл мұраларын, ұмыт болған тарихын қазіргі ұрпақтың жадында жаңғыртатын, санасына сіңіретін, сонымен қатар, ел тарихын барша әлемге паш ететін, шет елден келген қонақтарды өзінің әсемдігі мен жүйелілігі арқылы таңқалдыратын механизмнің бірі-мұражай болып табылады.
Өткен тарихымызды танып білмей, болашағымызға бастар жолды айқындау мүмкін емес. Ал өткен тарихымызды бірден-бір баян ететін орын-мұражай. Анығын айтсақ, мұражайды теория емес, практика деп қарауымыз қажет. Өмірдің сол күйіндегі жанды бір кесек бейнесі-өз өлкесінің өткені мен бүгінгісін көзімен көріп, қолымен ұстаған әрбір адам ертеңге ұмтылатыны анық..
Мұражай қазақ жерінде ХІХ ғ орта шенінде пайда болып, Кеңес үкіметі тұсында өз жалғасын тапты.Мұражайда көрсетілген мәліметтер мен заттар- тарих куәсі, оқу-тәрбие орталығы екендігін дәлелдейді.Қазіргі заманда мұражайлар заман талабына сай дамып келеді. Жаңадан ашылған мұражайлардың да тарихи-тағылымдық маңызы ерекше.
Курстың мақсаттары мен міндеттері
Мұражай өткен күннің белгісін сақтайтын қасиетті орын. Мұнда бейне бір тарих шежіресі сыр шертіп тұрғандай. Ертеден қалған әрбір зат осы мұражай ішінен табылып жататыны да шындық.
Мақсаты – курстың негізгі міндеті болашақ тарихшыларды - Қазақстан мұражай ісімен таныстыру, олардың әдістемелік, деректік құжаттарын әлемдік өркениет, әлем мұражайларының тәжірибелерімен салыстыра отырып таныстыру .
Міндеттері – Қазақстан мұражайларының жұмыс тәжірибесі, типологиясы, тарихи-мәдени орындары туралы жан-жақты ақпарат беру;
- мұражайлардағы қоғамдық ұйымдардың рөлі мен қызметін анықтау.
- Мұражай жәдігерлерімен жұмыс түрлерімен танысу.
- курстың ғылыми-практикалық маңызын түсіндіру;
- ғылыми-теориялық дайындығын қамтамасыз ету.;
- мұражай ісінің негізгі мәселелерімен таныстыру;
- өзіндік жеке ғылыми жұмыс жүргізуге дайындық жүргізу;
Лекция сабақтарының жоспары
№ 1. Тақырыбы: Кіріспе
1.Пәннің мақсаттары мен міндеттері.
2.Басқа пәндермен байланысы.Деректер мен әдебиеттерге шолу.
№ 2-3. Тақырыбы Мұражай және мұражай қызметінің дамуындағы жаңа тенденциялар
1.Мұражай және мұражай қызметінің дамуы. Қазіргі заманғы әлеуметтік-мәдени ахуалдар. Өзгеріске ұшырап жатқан әлемдегі мұражайлардың жағдайы.
2. Мұражай қызметіндегі жаңа тенденциялар. Мұражай ісін дамытудың жетекші тенденциялары. Мұражай айналасындағы және мұражай ішіндегі құрылымдарды қалыптастыру. Мұражай мен әлеуметтік өзара іс-әрекеттердегі өзгерістер мұражайларды басқару жөніндегі функциялар.
№ 4-5. Тақырыбы Мұражайлардағы мәдени мұра.
1.Мұражайлардағы мәдени мұра. Ә. Х. Марғұлан өз зерттеулері. Фольклордың этнографиямен тығыз байланысы. Мәдени мұра мәселесі. Рухани мұраны сақтаудың бірден-бір жолы – тәлімгерлік, әке жыршыдан – бала жыршыға мирас.
2.Мәдени мұралардың категориялары. Мәдени мұраларды үлкен үш категория.
№ 6-7. Тақырыбы. Орталық мемлекеттік мұражай.(ХХ ғ20-40 жж.)
1.20 жылдардағы Орталық мемлекеттік мұражайдың дамуы. 1929 жылы Қазақстан Орталық өлкетану мұражайы.Мұражай директоры А.Махонинің еңбегі. 1929 жылы шілде айында Қазақстан Орталық өлкетану мұражайы толығымен Алматы қаласына көшірілуі.
2.30-40 жылдардағы дамуы. Мұражайдағы мәдени-ағарту қызмет. Экспедициялары мұражай ісіндегі соңғы жаңалық өзгерістерге қарай қайта құрылуы.
№ 8-9. Тақырыбы Мұражай концепциясының негізгі коммуникациялық ережелері.
1.Мұражай жұмысының дамуында ұйымдастыру, ғылыми және проектілі жүйенің дамуы. Мұражай коммуникациясының актылы сызбанұсқасы. Теориялық интерпретация .Мұражай тілінің дамуы интепретацияның тарихи фундаментальды шығу тегі.
2.Мұражай қызметінің әлеуметтік ортасы .Мұражай концепциясының дамуында жаңа құрылымдары мен бағыттары. Мұражай қызметінің әлеуметтік ортасы.Мұражайдың көпқызметтілігі . Мұражай аудиториясы.
№ 10-11. Тақырыбы Мұражайдың жаңа тұжырымдамасын теориялық жағынан негіздеу.
1. Мұражай ісін дамытудың әдістемелік базасы. Мұражай ісін дамытудың әдістемелік базасы ретіндегі мұражай коммуникациясының теориясы. Мұражайтанудың теоретикалық аппараты. Мұражайлар мен әлеуметтік орындардың тығыз байланысы.
2. Мұражайдың жаңа тұжырымдамасы теоретикалық жағынан негіздеу .Қазіргі заманғы кез-келген түрдегі және бағыттағы мұражайлардың жағдайы. Балалар мұражайы. Экомұражайлардың дамуының ресурсы.
№ 12-13.Тақырыбы Мұражай менеджментінің және маркетингінің дамуы
Мұражай менеджментінің және маркетингінің даму концепциясы. Мұражайдың тарихи даму концепциясының ұйымдастырушы -басқарушылық және базалық аспектілерінің дамуы. Мұражай қызметіне деген сұранысты көтеру.Мұражайды қаражаттандыру көлемін көтеру.
2.Мұражай маркетингінің сұрақтары. Бағдарламаның нәтижесіне байланысты қаражаттандыру принципі.Икемді құрылымдар принципі.Мұражай қызметкердерінің шығармашылық еңбекетерін бағалай алу принципі. Мұражай штатының ашықтық принципі.
№ 14-15.Тақырыбы Мұражайлық іс-әрекеттің қорлық сақтаушылық және ғылыми-ақпараттық дамуы.
1.Мұражайлық іс - әрекеттің қорлық сақтаушылық және ғылыми-ақпараттық дамуы. Мұражайлық қорларға сипаттама. Мұражайшілік ғылыми-ақпараттық жүйенің дамуы.
2.Экспозициялар жүйесінің дамуы. Мұражайдыңбалалар аудиториясында белсенділігі.
Жаңа экспозицияны жасау тұжырымдамасын жасаған кезде әртүрлі міндеттерді шешу.
Мұражай аймағындағы кеңестікті игеру.Аймақтық және қалалық бағыттағы мұражайларды қатар құру.Мұражайдың көрсетілімдік қызметін есепке алу және барынша қолдану мәселесі.
Семинар сабақтарының жоспары
№ 1. Тақырыбы: Мұражай және мұражай қызметінің дамуындағы жаңа тенденциялар
1.Мұражай және мұражай қызметінің дамуы.
2. мұражай қызметіндегі жаңа тенденциялар
Бақылау сұрағы:
1.Мұражай қызметінің дамуына сипаттама беру.
2.Жаңа тенденцияларды атаңдар
№ 2-3. Тақырыбы: Мұражайлардағы мәдени мұра.
1.Мұражайлардағы мәдени мұра. Фольклордың этнографиямен тығыз байланысты
2.Мәдени мұралардың категориялары.
Бақылау сұрағы:
1. Мұражайлардағы мәдени мұраларға сипаттама беру
2. Категорияларды талдау.
№ 4-5. Тақырыбы: Орталық мемлекеттік мұражай.(ХХ ғ20-40 жж.)
1.20жылдардағыОрталық мемлекеттік мұражайдың дамуы. 1929 жылы шілде айында Қазақстан Орталық өлкетану мұражайы
2.30-40 жылдардағы дамуы.
Бақылау сұрағы:
1.Мұражайдың дамуына сипаттама беру.
2. 30-40 жылдардағы мұражай дамуының ерекшеліктеріне тоқталу.
№ 6-7. Тақырыбы: Республикалық, облыстық мұражайлардың қалыптасуы.
1.Республикалық мұражайлардың қалыптасуы.
2.Облыстық мұражайлардың қалыптасуы
Бақылау сұрағы:
1.Республикалық мұражайлар қалай қалыптасты.
2. Облыстық мұражайлар қалай қалыптасты?Негізгі оқиғаларын атау.
<№ 8. Тақырыбы: Мұражайдың жаңа тұжырымдамасын теориялық жағынан негіздеу
1. Мұражай ісін дамытудың әдістемелік базасы.
2. Мұражайдың жаңа тұжырымдамасы теоретикалық жағынан негіздеу
Бақылау сұрағы:
1.Әдістемелік база қандай жағдайда болды?
2. Мұражайдың жаңа тұжырымдамасы теоретикалық жағынан қалай негіздеуге болады?
№ 9. Тақырыбы. Мұражай менеджментінің және маркетингінің дамуы
1.Мұражай менеджментінің және маркетингінің даму концепциясы
2.Мұражай маркетингінің сұрақтары.
Бақылау сұрағы:
1.Термин сөздерге анықтама беру.(маркетинг, менеджмент т.б.)
2. Мұражай маркетингінің сұрақтары қандай, қандай мәселелерді қарастырады.
№ 10-11. Тақырыбы Мұражайлық іс-әрекеттің қорлық сақтаушылық және ғылыми-ақпараттық дамуы.
1.Мұражайлық іс - әрекеттің қорлық сақтаушылық және ғылыми-ақпараттық дамуы.
2.Экспозициялар жүйесінің дамуы.
Бақылау сұрағы:
1.Ғылыми-ақпараттың дамуы қандай деңгейде?
2. Экспозициялар жүйесі қалай дамиды?
№ 12-13. Тақырыбы: Қостанай тарихи өлкетану мұражайы және Ы.Алтынсарин мұражайының тарихы
1.Қостанай тарихи-өлкетану мұражайы.
2.Ы.Алтынсарин мұражайының тарихы
Бақылау сұрағы:
1.Қостанай тарихи -өлкетану мұражайы қашан құрылды?
2. Ы.Алтынсарин мұражайының тарихына тоқталу.
№ 14-15. Тақырыбы: Мектептегі мұражайлар.
1.Мұражайлардың түрлері
2.Мұражайлардың маңызы мен рөлі.
Бақылау сұрағы:
1.Қандай мектеп мұражайларын білесіңдер.
2. Мұражайлардың маңызы мен рөлін атаңдар.
Негізгі әдебиет
1. Т.Ю Юренева Музееведение: Учебник для высшей школы.- 2 е изд. М: Академический проект .
2. Музееведения. Музеи исторического профиля: Учеб. Пособие для вузов по спец. История – Под ред.К.Г. Левыкина, В. Хербста М. 1988
3. Странский З. Понимание музееведения // Музееведение. Музеи мира. Сб науч. Трудов / НИИ культуры М. 1991
Қосымша әдебиет
1. Краткий словарь музейных терминов / Музеи и памятники культуры в идейно-воспитательной работе / Сб.науч. трудов /НИИ культуры. М . 1984
2. Гнедовский М.Б Анализ музейной сети и проблема классификации музеев // Музейное дело в СССР. Сб. научн. Трудов /ЦМР М.1985
3. Гнедовский М. Б Современные тенденции развития музейной коммуникации // Музееведение. Сб научн.трудов /ЦМР М. 1989
4. Динамика социальных функции музеев различных профилей в современных условиях. М. 1986
5. Дукельский В.Ю Памятники истории и культуры в системе музейного предмета // Терминологические проблемы музееведения . М.1986 .
6. Калугина Т.П Общественная сознание и художественные музеи // Музеи мира М .1991
7. Портер Д. Роль музея как средство коммуникации/ 1983
8. Социальные функции музея: споры о будущем / Музееведение. На пути к музею ХХ1 в. Сб.научн.трудов / НИ культуры. М. 1989
9. ТумановВ.Е Общественные музеи: Современное состояние и перспективы развития // Музеи-культура, общество: сб.научн.трудов/ ЦМР М. 1992
10. Актуальные проблемы фондовой работы музеев Научная обработка музейных предметов. Сб научн.трудов /НИИ культуры М. 1981
11. Инструкция по учету и хранению музейных ценностей находящихся в государственных музеях СССРМ. 1984
12. Қ.Орманов. «Өлкетану тарихи атаулардан басталады»// Ана тілі. №37.2006.
13. Қалқаман Жақып. «Қазағымның бір қонысы Қостанай» //Жас Өркен.Қостанай.
14. А.Мауданов. «Күн сәулелі Қостанайым» 2006ж.
15. Қ.Оспанова. «Мұражай ғасырлар зердесі» //Қостанай таңы. 9 маусым.2006ж.
